بهترین سن برای اهدای تخمک چند سال است؟ | راهنمای کامل ۱۴۰۴

عرفان زارع مهر 25، 1404

اهدای تخمک یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های کمک‌باروری است که به زوج‌های بسیاری امید فرزندآوری می‌بخشد. اما موفقیت این فرآیند به عوامل متعددی بستگی دارد که مهم‌ترین آن‌ها، سن اهداکننده است. بهترین سن برای اهدای تخمک معمولاً بین 21 تا 34 سالگی در نظر گرفته می‌شود، زیرا در این بازه سنی، تخمک‌ها از بالاترین کیفیت و کمیت برخوردارند و شانس بارداری موفق را به حداکثر می‌رسانند. درک اینکه چرا سن در اهدای تخمک مهم است، اولین قدم برای تصمیم‌گیری آگاهانه، هم برای اهداکنندگان و هم برای گیرندگان است.

این مقاله به طور کامل به بررسی شرایط اهدا کننده تخمک در ایران، بازه سنی ایده‌آل و دلایل علمی پشت آن می‌پردازد. ما به تمام پرسش‌های شما، از جمله آزمایشات قبل از اهدای تخمک و قوانین مرتبط با آن پاسخ خواهیم داد تا تصویری شفاف از این مسیر انسان‌دوستانه ترسیم کنیم. هدف ما ارائه اطلاعاتی دقیق و کاربردی است تا شما را در این تصمیم مهم یاری کند.

چرا سن اهداکننده تخمک تا این حد اهمیت دارد؟

سن مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده کیفیت و کمیت تخمک‌ها در زنان است. با افزایش سن، به‌ویژه پس از 35 سالگی، ذخیره تخمدان (تعداد تخمک‌های باقی‌مانده) و کیفیت آن‌ها به طور طبیعی کاهش می‌یابد. این کاهش کیفیت، خطر ناهنجاری‌های کروموزومی در جنین را افزایش داده و شانس لانه‌گزینی موفق و یک بارداری سالم را کم می‌کند. به همین دلیل، کلینیک‌های اهدای تخمک در سراسر جهان، از جمله ایران، محدودیت‌های دقیقی برای سن اهداکنندگان تعیین می‌کنند.

تمرکز بر شرایط سنی اهدا کننده تخمک صرفاً برای افزایش شانس موفقیت گیرنده نیست؛ بلکه سلامت خود اهداکننده را نیز تضمین می‌کند. زنان جوان‌تر معمولاً به داروهای تحریک تخمک‌گذاری بهتر پاسخ می‌دهند و فرآیند استخراج تخمک (پانکچر) را با عوارض کمتری پشت سر می‌گذارند. بنابراین، تعیین حداکثر سن اهدای تخمک یک استاندارد پزشکی مبتنی بر شواهد علمی برای محافظت از هر دو طرف فرآیند است.

بهترین سن برای اهدای تخمک کدام است؟

متخصصان باروری معتقدند که بهترین سن برای اهدای تخمک بین 21 تا 34 سالگی است. این بازه سنی به دلایل زیر ایده‌آل در نظر گرفته می‌شود:

• اوج کیفیت و کمیت تخمک: در این سنین، زنان در اوج باروری خود قرار دارند. تخمک‌های آن‌ها دارای کمترین میزان ناهنجاری‌های کروموزومی هستند و ذخیره تخمدان در بالاترین سطح خود قرار دارد. این امر منجر به استخراج تعداد بیشتری تخمک باکیفیت در یک سیکل درمانی می‌شود.
• پاسخ بهینه به داروها: بدن زنان جوان به داروهای تحریک تخمک‌گذاری که برای آماده‌سازی سیکل اهدا استفاده می‌شود، پاسخ بهتری می‌دهد. این به معنای تولید تعداد مناسبی فولیکول بالغ و افزایش شانس موفقیت است.
• سلامت عمومی بالاتر: اهداکنندگان جوان معمولاً از سلامت عمومی بهتری برخوردارند و کمتر به بیماری‌های زمینه‌ای که می‌تواند بر فرآیند اهدا تأثیر بگذارد، مبتلا هستند.
• کاهش ریسک برای اهداکننده: فرآیند تحریک و استخراج تخمک در سنین پایین‌تر با ریسک کمتری همراه است و دوره بهبودی پس از آن نیز سریع‌تر خواهد بود.

اگرچه اهدای تخمک تا چه سنی است ممکن است در کلینیک‌های مختلف کمی متفاوت باشد، اما اکثر مراکز معتبر سقف سنی 34 یا 35 سال را به عنوان حداکثر سن اهدای تخمک رعایت می‌کنند تا بالاترین استاندارد درمانی را برای گیرندگان فراهم آورند.

چرا سن زیر 21 سال توصیه نمی‌شود؟

شاید این سؤال پیش بیاید که چرا محدودیت سنی از 21 سال شروع می‌شود. دلیل اصلی این موضوع، اطمینان از بلوغ روانی و عاطفی فرد اهداکننده است. اهدای تخمک یک تصمیم بزرگ و مسئولانه است که پیامدهای جسمی و روانی دارد. قوانین اهدای تخمک تأکید دارند که اهداکننده باید با آگاهی کامل و رضایت قلبی این کار را انجام دهد. افراد زیر 21 سال ممکن است هنوز به بلوغ کافی برای درک تمام جنبه‌های این تصمیم نرسیده باشند.

شرایط عمومی و آزمایشات قبل از اهدای تخمک در ایران

برای تبدیل شدن به یک اهداکننده تخمک، صرفاً قرار داشتن در بازه سنی مناسب کافی نیست. فرد متقاضی باید مجموعه‌ای از شرایط اهدا کننده تخمک در ایران را داشته باشد و غربالگری‌های دقیقی را پشت سر بگذارد. این فرآیند تضمین می‌کند که تخمک‌های اهدایی سالم بوده و ریسک انتقال بیماری به جنین یا مادر گیرنده به حداقل برسد.

مهم‌ترین شرایط عمومی برای اهداکنندگان

1. سن: همانطور که اشاره شد، سن بین 21 تا 34 سال.
2. سلامت جسمی و روانی: فرد باید از سلامت کامل برخوردار باشد و هیچ‌گونه بیماری مزمن، ژنتیکی یا عفونی قابل انتقال نداشته باشد. ارزیابی روان‌شناختی نیز برای اطمینان از ثبات عاطفی فرد انجام می‌شود.
3. شاخص توده بدنی (BMI): BMI باید در محدوده سالم (معمولاً بین 19 تا 29) باشد. اضافه وزن یا کمبود وزن شدید می‌تواند بر پاسخ به داروها و کیفیت تخمک‌ها تأثیر منفی بگذارد.
4. سبک زندگی سالم: عدم مصرف سیگار، مواد مخدر و الکل یک شرط ضروری است. این مواد تأثیرات مخربی بر کیفیت تخمک و سن باروری دارند.
5. سوابق باروری: داشتن سابقه بارداری موفق می‌تواند یک امتیاز مثبت باشد، هرچند الزامی نیست. این موضوع نشان‌دهنده توانایی باروری فرد است.

لیست آزمایشات قبل از اهدای تخمک

پس از احراز شرایط اولیه، متقاضی باید مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و ارزیابی‌های پزشکی را انجام دهد:

• آزمایش‌های هورمونی و ارزیابی ذخیره تخمدان:

  • آزمایش خون روز سوم قاعدگی: برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های FSH، LH و استرادیول.

  • آزمایش هورمون آنتی‌مولرین (AMH): این آزمایش یکی از بهترین شاخص‌ها برای ارزیابی ذخیره تخمدان است.

  • سونوگرافی واژینال: برای شمارش فولیکول‌های آنترال (AFC) که تخمک‌ها در آن‌ها رشد می‌کنند.

• غربالگری بیماری‌های عفونی:

  • آزمایش HIV (ایدز)

  • هپاتیت B و C

  • سیفلیس

  • کلامیدیا و سوزاک

• غربالگری ژنتیکی:

  • کاریوتایپ: برای بررسی ساختار و تعداد کروموزوم‌ها و اطمینان از عدم وجود ناهنجاری‌های کروموزومی در اهداکننده.

  • غربالگری بیماری‌های ژنتیکی شایع: مانند تالاسمی، فیبروز کیستیک و آتروفی عضلانی نخاعی (SMA)، بسته به سوابق خانوادگی و قومیتی فرد.

• معاینات عمومی و روان‌شناختی:

  • معاینه کامل فیزیکی و لگنی.

  • مصاحبه و ارزیابی روان‌شناختی برای اطمینان از آمادگی فرد برای پذیرش جنبه‌های عاطفی و اخلاقی اهدا.

این غربالگری‌های دقیق تضمین می‌کند که فرآیند اهدای تخمک با بالاترین سطح ایمنی و موفقیت برای همه طرفین درگیر انجام شود.

تأثیر سن بر کیفیت تخمک

کاهش کیفیت تخمک و سن یک فرآیند بیولوژیکی اجتناب‌ناپذیر است. تخمک‌ها، برخلاف اسپرم، از بدو تولد در تخمدان‌های یک زن وجود دارند و با گذشت زمان، “پیر” می‌شوند. این پیری سلولی منجر به افزایش خطا در فرآیند تقسیم سلولی (میوز) می‌شود.

نتیجه این خطاها، تولید تخمک‌هایی با تعداد کروموزوم‌های غیرطبیعی است که به آن “آنیوپلوئیدی” می‌گویند. جنین حاصل از یک تخمک آنیوپلوئید یا هرگز در رحم لانه‌گزینی نمی‌کند، یا منجر به سقط زودرس می‌شود و یا در موارد نادر، به تولد نوزادی با سندرم‌های کروموزومی مانند سندرم داون می‌انجامد.

• • در دهه 20 زندگی: کمتر از 20% تخمک‌های یک زن دارای ناهنجاری کروموزومی هستند.
  • در سن 35 سالگی: این میزان به حدود 40% افزایش می‌یابد.
  • در سن 40 سالگی: بیش از 60% تخمک‌ها غیرطبیعی هستند.
  • پس از 45 سالگی: این رقم به بیش از 85% می‌رسد.

این آمار به وضوح نشان می‌دهد که چرا سن در اهدای تخمک مهم است. با انتخاب یک اهداکننده جوان، کلینیک اهدای تخمک شانس تشکیل یک جنین سالم از نظر کروموزومی را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد و مسیر رسیدن به یک بارداری موفق را برای زوج گیرنده هموارتر می‌سازد.

قوانین اهدای تخمک در ایران و جهان

قوانین اهدای تخمک در کشورهای مختلف متفاوت است، اما هدف اصلی همه آن‌ها حفاظت از حقوق و سلامت اهداکننده، گیرنده و کودک متولد شده است. در ایران، اهدای گامت (تخمک و اسپرم) و جنین بر اساس “قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور” مصوب سال 1382 و آیین‌نامه‌های اجرایی آن مجاز است.

نکات کلیدی در قوانین ایران عبارتند از:

• محرمانگی هویت: هویت اهداکننده و گیرنده معمولاً برای یکدیگر محرمانه باقی می‌ماند.
• رضایت آگاهانه: اهداکننده باید با آگاهی کامل از تمام مراحل، ریسک‌ها و پیامدهای جسمی و روانی، فرم رضایت‌نامه را امضا کند.
• عدم رابطه والدینی: اهداکننده هیچ‌گونه حق یا مسئولیت قانونی، مالی یا عاطفی در قبال کودک متولد شده نخواهد داشت.
• جبران مالی: اگرچه فروش تخمک غیرقانونی و غیراخلاقی است، اما به منظور جبران زمان، انرژی، هزینه‌های رفت‌وآمد و ناراحتی‌های ناشی از فرآیند درمان، مبلغی به عنوان “هدیه” یا “جبران هزینه” به اهداکننده پرداخت می‌شود.

این چارچوب قانونی کمک می‌کند تا فرآیند اهدای تخمک به شیوه‌ای اخلاقی و ساختاریافته انجام شود و از بروز مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری گردد.

سوالات متداول در مورد تاثیر سن بر اهدای تخمک

1. آیا اهدای تخمک بر باروری آینده اهداکننده تأثیر منفی دارد؟

خیر. فرآیند اهدای تخمک، در صورتی که تحت نظر یک کلینیک اهدای تخمک معتبر و توسط متخصصان انجام شود، تأثیری بر توانایی باروری آینده فرد اهداکننده ندارد. در هر سیکل قاعدگی طبیعی، بدن زن تعدادی فولیکول را برای رشد آماده می‌کند که تنها یکی از آن‌ها بالغ شده و تخمک آزاد می‌کند و بقیه از بین می‌روند. داروهای تحریک تخمک‌گذاری صرفاً به رشد همان فولیکول‌هایی که در هر صورت قرار بود از بین بروند، کمک می‌کنند و ذخیره تخمدان را برای آینده کاهش نمی‌دهند.

2. آیا اهداکننده می‌تواند شرایطی برای گیرنده تخمک تعیین کند؟

در بسیاری از کلینیک‌ها، امکان تعیین برخی شرایط کلی (مانند وضعیت تأهل یا سطح تحصیلات گیرنده) وجود ندارد، زیرا فرآیند معمولاً ناشناس است. با این حال، در برخی موارد خاص و با هماهنگی کلینیک اهدای تخمک، ممکن است بتوان ترجیحات خاصی را در نظر گرفت. هدف اصلی، یافتن بهترین تطابق پزشکی و فراهم کردن شانس بارداری برای زوج‌های نیازمند است.

3. تعداد دفعاتی که یک فرد می‌تواند تخمک اهدا کند، محدود است؟

بله. برای حفظ سلامت اهداکننده، انجمن‌های پزشکی باروری در سراسر جهان، از جمله ایران، محدودیت‌هایی برای تعداد دفعات اهدا تعیین کرده‌اند. به طور کلی توصیه می‌شود که یک زن بیش از 5 تا 6 بار در طول زندگی خود تخمک اهدا نکند. این محدودیت برای جلوگیری از قرار گرفتن بیش از حد در معرض داروها و فرآیندهای تهاجمی و کاهش هرگونه ریسک احتمالی برای سلامتی فرد است.

4. آیا گروه خونی اهداکننده و گیرنده باید یکسان باشد؟

الزاماً خیر. تطابق گروه خونی بین اهداکننده و گیرنده برای موفقیت درمان ضروری نیست. با این حال، بسیاری از زوج‌ها ترجیح می‌دهند گروه خونی اهداکننده با مادر گیرنده (یا پدر) مطابقت داشته باشد تا گروه خونی کودک با والدین خود هماهنگ باشد و از بروز سوالات احتمالی در آینده جلوگیری شود. این موضوع بیشتر یک ترجیح شخصی است تا یک ضرورت پزشکی.

جمع‌بندی: تصمیم‌گیری آگاهانه برای آینده

در پایان این بررسی جامع، می‌توان با اطمینان گفت که سن، مهم‌ترین متغیر در موفقیت‌آمیز بودن فرآیند اهدای تخمک است. بهترین سن برای اهدای تخمک، یعنی بازه 21 تا 34 سالگی، بر اساس شواهد محکم علمی انتخاب شده تا هم سلامت اهداکننده تضمین شود و هم بالاترین شانس بارداری سالم برای زوج گیرنده فراهم آید. کاهش طبیعی ذخیره تخمدان و افت کیفیت تخمک با سن، واقعیتی است که اهمیت این محدوده سنی را دوچندان می‌کند.

فرآیند انتخاب اهداکننده، مسیری دقیق و چندمرحله‌ای است که با آزمایشات قبل از اهدای تخمک و غربالگری‌های سخت‌گیرانه همراه است. این استانداردها، چه در ایران و چه در سطح جهانی، برای به حداقل رساندن ریسک‌ها و به حداکثر رساندن نتایج مثبت طراحی شده‌اند. اگر به فکر اهدای تخمک هستید، قرار داشتن در این بازه سنی طلایی و برخورداری از سلامت کامل، شما را به یک کاندیدای ایده‌آل تبدیل می‌کند. برای زوج‌های گیرنده نیز، آگاهی از این معیارها به آن‌ها کمک می‌کند تا با دیدی بازتر و انتظاراتی واقع‌بینانه‌تر وارد این مسیر شوند و با انتخاب صحیح، شانس خود را برای تحقق رویای فرزندآوری افزایش دهند.