راهنمای کامل اهدای تخمک | شرایط، هزینه‌ها و مراحل (1404)

عرفان زارع مهر 19، 1404

اهدای تخمک یکی از پیشرفته‌ترین و امیدبخش‌ترین روش‌های کمک باروری است که به هزاران زوج در سراسر جهان فرصت فرزندآوری را هدیه می‌دهد. این فرآیند، که در آن از تخمک یک زن سالم (اهداکننده) برای لقاح با اسپرم پدر و سپس انتقال جنین به رحم مادر (گیرنده) استفاده می‌شود، راه حلی حیاتی برای زنانی است که به دلایل مختلف قادر به استفاده از تخمک‌های خود نیستند. اگر با تشخیص‌هایی مانند یائسگی زودرس، ذخیره تخمدان پایین یا مشکلات ژنتیکی مواجه شده‌اید، این راهنما به شما کمک می‌کند تا با تمام جنبه‌های این مسیر آشنا شوید.

درک این فرآیند ممکن است در ابتدا پیچیده و همراه با سوالات متعدد عاطفی، قانونی و مالی به نظر برسد. از انتخاب اهداکننده گرفته تا مراحل قانونی و شرعی و هزینه دریافت تخمک اهدایی، هر مرحله نیازمند آگاهی و تصمیم‌گیری دقیق است. این مقاله با هدف ارائه اطلاعات شفاف و کاربردی، شما را گام به گام در این مسیر همراهی می‌کند تا با اطمینان خاطر، بهترین تصمیم را برای خانواده خود بگیرید و درصد موفقیت بارداری خود را به حداکثر برسانید.

اهدای تخمک برای چه کسانی مناسب است؟

اهدای تخمک به عنوان یک گزینه درمانی قدرتمند، برای زنانی در نظر گرفته می‌شود که تخمک‌های آن‌ها توانایی باروری سالم را ندارد. این روش به طور خاص برای گروه‌های زیر توصیه می‌شود و می‌تواند شانس آن‌ها را برای تجربه بارداری به شدت افزایش دهد:

• زنان مبتلا به یائسگی زودرس (نارسایی زودرس تخمدان): زنانی که قبل از 40 سالگی عملکرد تخمدان خود را از دست می‌دهند و دیگر تخمک‌گذاری منظم ندارند، کاندیدای اصلی این روش هستند. این فرآیند یک راه حل موثر برای درمان یائسگی زودرس با هدف بارداری است.
• ذخیره تخمدان بسیار پایین: زنانی که به دلیل افزایش سن، جراحی‌های تخمدان یا دلایل دیگر، تعداد بسیار کمی تخمک باقیمانده دارند و به درمان‌های تحریک تخمک‌گذاری پاسخ نمی‌دهند.
• کیفیت پایین تخمک: در برخی موارد، حتی با وجود تخمک، کیفیت آن‌ها برای تشکیل یک جنین سالم مناسب نیست. این مشکل اغلب با افزایش سن مادر یا برخی شرایط پزشکی خاص مرتبط است.
• حاملان بیماری‌های ژنتیکی: زنانی که ناقل یک بیماری ژنتیکی جدی هستند و نمی‌خواهند آن را به فرزند خود منتقل کنند، می‌توانند از اهدای تخمک سالم بهره‌مند شوند.
• شکست‌های مکرر IVF: زوج‌هایی که چندین دوره لقاح آزمایشگاهی (IVF) ناموفق را به دلیل کیفیت پایین جنین‌ها (مرتبط با تخمک) تجربه کرده‌اند.
• بارداری در سنین بالا: زنانی که در سنین بالاتر (معمولاً بالای 42-43 سال) تصمیم به بارداری می‌گیرند، با کاهش طبیعی کیفیت و کمیت تخمک‌ها مواجه هستند. بارداری در سنین بالا با استفاده از تخمک اهدایی شانس موفقیت بسیار بیشتری دارد.

شرایط اهدای تخمک: چه کسی می‌تواند اهداکننده باشد؟

انتخاب یک اهداکننده مناسب، یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین مراحل فرآیند است. اهداکنندگان تخمک باید از نظر جسمی و روانی در سلامت کامل باشند تا از سلامت جنین و موفقیت چرخه درمانی اطمینان حاصل شود. شرایط اهدای تخمک به طور کلی توسط مراکز معتبر اهدای تخمک و بر اساس استانداردهای پزشکی تعیین می‌شود و شامل موارد زیر است:

• سن مناسب: معمولاً اهداکنندگان باید بین 21 تا 34 سال سن داشته باشند. در این بازه سنی، تخمک‌ها از بالاترین کیفیت و کمیت برخوردارند.
• سلامت جسمی کامل: اهداکننده نباید به بیماری‌های عفونی مزمن (مانند HIV، هپاتیت B و C)، بیماری‌های ژنتیکی شناخته‌شده، یا بیماری‌های زمینه‌ای جدی مبتلا باشد.
• سلامت روانی: ارزیابی‌های روان‌شناختی برای اطمینان از ثبات روانی اهداکننده و درک کامل او از پیامدهای عاطفی این فرآیند ضروری است.
• سبک زندگی سالم: عدم استعمال دخانیات، مواد مخدر و مصرف بی‌رویه الکل از شروط اصلی است.
• شاخص توده بدنی (BMI) نرمال: داشتن وزن مناسب، پاسخ به داروهای هورمونی را بهبود بخشیده و خطرات حین عمل را کاهش می‌دهد.
• سابقه باروری: اگرچه همیشه الزامی نیست، اما اهداکنندگانی که قبلاً بارداری موفقی داشته‌اند، اغلب در اولویت قرار می‌گیرند.
• عدم وجود سابقه بیماری ژنتیکی در خانواده: بررسی دقیق سابقه پزشکی خانوادگی برای شناسایی هرگونه ریسک احتمالی انجام می‌شود.

تمام این موارد از طریق آزمایش‌های خون جامع، غربالگری‌های ژنتیکی، معاینات فیزیکی و مصاحبه‌های دقیق روان‌شناختی بررسی می‌شوند.

مراحل فرآیند اهدای تخمک چگونه است؟

فرآیند اهدای تخمک شامل مراحل هماهنگ و دقیقی برای اهداکننده و گیرنده است که توسط یک تیم پزشکی متخصص در مراکز معتبر اهدای تخمک مدیریت می‌شود. این فرآیند را می‌توان به چند گام اصلی تقسیم کرد:

1. انتخاب اهداکننده

اولین قدم برای زوج گیرنده، انتخاب اهداکننده است. این انتخاب می‌تواند به دو صورت انجام شود: دریافت تخمک از فرد ناشناس یا آشنا.

• اهداکننده ناشناس: در این حالت، زوج گیرنده از طریق بانک اطلاعاتی تخمک سامانه ایران باروری، اهداکننده‌ای را بر اساس ویژگی‌های فیزیکی (رنگ مو، چشم، قد)، سوابق تحصیلی، قومیتی و سایر اطلاعات غیرشناسایی انتخاب می‌کنند. هویت دو طرف برای همیشه محرمانه باقی می‌ماند.
• اهداکننده آشنا: زوج گیرنده ممکن است از یکی از بستگان یا دوستان (مانند خواهر یا یک دوست نزدیک) بخواهند که تخمک اهدا کند. در این حالت، مشاوره حقوقی و روان‌شناختی برای روشن شدن تمام جوانب امر برای هر دو طرف الزامی است.

2. همزمان‌سازی چرخه‌های قاعدگی (در سیکل تازه)

در صورتی که قرار باشد جنین به صورت تازه (Fresh Embryo Transfer) منتقل شود، چرخه قاعدگی اهداکننده و گیرنده باید با استفاده از داروهای هورمونی همزمان شود. این کار تضمین می‌کند که در زمان لقاح و تشکیل جنین، رحم گیرنده آماده پذیرش آن باشد.

3. تحریک تخمدان در اهداکننده

اهداکننده به مدت 10 تا 14 روز داروهای هورمونی تزریقی (گنادوتروپین‌ها) دریافت می‌کند. این داروها تخمدان‌ها را تحریک می‌کنند تا به جای یک تخمک (مانند چرخه طبیعی)، چندین تخمک بالغ تولید کنند. در این مدت، رشد فولیکول‌ها با سونوگرافی‌های مکرر و آزمایش خون تحت نظر قرار می‌گیرد.

4. آمادگی رحم گیرنده

همزمان با تحریک تخمدان در اهداکننده، زن گیرنده نیز داروهای استروژن و پروژسترون را برای آماده‌سازی لایه داخلی رحم (اندومتر) دریافت می‌کند. آمادگی رحم گیرنده برای لانه‌گزینی موفق جنین حیاتی است. این داروها ضخامت و پذیرندگی اندومتر را افزایش می‌دهند.

5. عمل برداشت تخمک (پانکچر)

هنگامی که فولیکول‌های اهداکننده به اندازه کافی بالغ شدند، عمل برداشت تخمک انجام می‌شود. این یک عمل سرپایی کوتاه (حدود 20-30 دقیقه) است که تحت بیهوشی سبک یا آرام‌بخشی عمیق صورت می‌گیرد. پزشک با هدایت سونوگرافی واژینال، با یک سوزن باریک مایع داخل فولیکول‌ها و تخمک‌های موجود در آن را تخلیه می‌کند.

6. لقاح و تشکیل جنین

تخمک‌های برداشت شده در همان روز در آزمایشگاه جنین‌شناسی با اسپرم همسر گیرنده لقاح داده می‌شوند. این کار معمولاً از طریق روش میکرواینجکشن (ICSI) انجام می‌شود که در آن یک اسپرم سالم مستقیماً به داخل هر تخمک تزریق می‌گردد. جنین‌های حاصل به مدت 3 تا 5 روز در انکوباتورهای مخصوص کشت داده می‌شوند.

7. انتقال جنین به رحم گیرنده

پس از چند روز، یک یا دو جنین با بهترین کیفیت انتخاب شده و با استفاده از یک کاتتر بسیار نازک و بدون درد به داخل رحم گیرنده منتقل می‌شوند. این مرحله یک فرآیند ساده و سریع است که نیازی به بیهوشی ندارد. جنین‌های با کیفیت اضافی را می‌توان برای استفاده در آینده فریز (منجمد) کرد.

8. آزمایش بارداری

حدود 10 تا 14 روز پس از انتقال جنین، زن گیرنده یک آزمایش خون (Beta-hCG) برای بررسی وقوع بارداری انجام می‌دهد.

مسائل قانونی و شرعی اهدای تخمک

یکی از دغدغه‌های اصلی زوج‌ها، مراحل قانونی و شرعی این فرآیند است. در ایران، قانون “نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور” (مصوب سال 1382) چارچوب حقوقی این عمل را مشخص کرده است. اگرچه این قانون مستقیماً به اهدای تخمک اشاره نمی‌کند، اما رویه قضایی و مراکز درمان ناباروری بر اساس همین قانون و فتاوای مراجع تقلید عمل می‌کنند.

• از نظر شرعی: اکثر مراجع عظام تقلید، اهدای تخمک و جنین را با رعایت ضوابطی جایز می‌دانند. فرزند حاصل از این روش به صاحب اسپرم (پدر ژنتیکی) و زنی که او را به دنیا آورده (مادر حامل) تعلق دارد. از نظر محرمیت، رابطه فرزند با زن اهداکننده تخمک (مادر ژنتیکی) نیز مانند رابطه مادر و فرزندی است.
• از نظر قانونی: قبل از شروع فرآیند، زوج گیرنده و زن اهداکننده (و همسرش در صورت تأهل) باید رضایت‌نامه‌های کتبی و محضری را امضا کنند. در این اسناد، اهداکننده تمام حقوق خود نسبت به تخمک و جنین حاصل از آن را به زوج گیرنده واگذار می‌کند و هیچ‌گونه ادعای مادی یا معنوی در آینده نخواهد داشت. این اسناد حقوقی از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری می‌کنند.

هزینه دریافت تخمک اهدایی در ایران

هزینه دریافت تخمک اهدایی یکی از عوامل مهم در تصمیم‌گیری زوج‌هاست. این هزینه می‌تواند بسته به مرکز درمانی، شهر محل سکونت و نوع اهداکننده (آشنا یا ناشناس) متغیر باشد. به طور کلی، هزینه‌ها شامل چند بخش اصلی است:

1. هزینه فرآیند IVF: این بخش شامل هزینه‌های مربوط به داروها، آزمایش‌ها، سونوگرافی‌ها، عمل برداشت تخمک، لقاح آزمایشگاهی و انتقال جنین است.
2. هدیه به اهداکننده (هزینه جبرانی): مبلغی به عنوان هدیه و برای جبران وقت، انرژی و زحمات زن اهداکننده به او پرداخت می‌شود. این مبلغ “قیمت تخمک” نیست، بلکه یک هزینه جبرانی است.
3. هزینه‌های جانبی: شامل هزینه‌های مشاوره‌های حقوقی، روان‌شناسی و غربالگری‌های پزشکی اهداکننده.

به طور کلی، زوجین باید خود را برای یک هزینه قابل توجه آماده کنند. با این حال، با توجه به درصد موفقیت بالای این روش، بسیاری آن را یک سرمایه‌گذاری ارزشمند برای رسیدن به آرزوی خود می‌دانند. توصیه می‌شود قبل از شروع، هزینه‌های دقیق را از چند مرکز معتبر اهدای تخمک استعلام کنید.

مبلغ دریافتی به عنوان اهدا کننده تخمک

مبلغ دریافتی اهداکننده تخمک چقدر است؟

میزان مبلغ پرداختی به اهداکننده تخمک در ایران بر اساس فاکتورهایی مانند سن، وضعیت سلامت، تعداد تخمک‌های قابل برداشت و تجربه اهدای قبلی تعیین می‌شود. به‌طور معمول، مبلغ اهدای تخمک در مراکز معتبر ناباروری بین 20 تا 40 میلیون تومان متغیر است. این مبلغ به‌عنوان هزینه جبران زحمت و زمان صرف‌شده در فرآیند درمان پرداخت می‌شود و کاملاً قانونی و تحت نظارت مراکز مجاز و وزارت بهداشت انجام می‌گیرد. همچنین تمامی مراحل شامل آزمایش‌های پزشکی، معاینات و دارودرمانی‌های مرتبط با تحریک تخمک‌گذاری تحت نظر متخصصان انجام می‌شود تا سلامت اهداکننده و گیرنده کاملاً حفظ شود.

درصد موفقیت اهدای تخمک چقدر است؟

درصد موفقیت در چرخه‌های اهدای تخمک به طور قابل توجهی بالاتر از IVF با تخمک‌های خود فرد، به ویژه در زنان سن بالا یا با ذخیره تخمدان پایین است. دلیل این موفقیت بالا، استفاده از تخمک‌های جوان و سالم از اهداکنندگان منتخب است.

عوامل متعددی بر میزان موفقیت تأثیر می‌گذارند:

• کیفیت تخمک اهداکننده: این مهم‌ترین عامل است.
• کیفیت اسپرم: سلامت اسپرم پدر نیز نقش کلیدی در تشکیل جنین سالم دارد.
• سلامت رحم گیرنده: آمادگی رحم گیرنده و عدم وجود مشکلاتی مانند فیبروم، پولیپ یا چسبندگی برای لانه‌گزینی موفق ضروری است.
• تخصص مرکز درمانی: تجربه و تکنولوژی آزمایشگاه جنین‌شناسی و تیم پزشکی نقش بسیار مهمی دارد.

به طور میانگین، درصد موفقیت در هر چرخه انتقال جنین حاصل از اهدای تخمک (نرخ تولد زنده) می‌تواند بین 50 تا 70 درصد باشد. این آمار بسیار امیدبخش است و نشان می‌دهد که این روش یکی از موثرترین درمان‌های موجود برای ناباروری ناشی از مشکلات تخمک است.

سوالات متداول در مورد اهدای تخمک

1. آیا ویژگی‌های ظاهری کودک به مادر گیرنده شبیه خواهد شد؟

از نظر ژنتیکی، ویژگی‌های ظاهری کودک از اهداکننده تخمک و پدر به ارث می‌رسد. با این حال، علم اپی‌ژنتیک نشان می‌دهد که محیط رحم مادر گیرنده در دوران بارداری می‌تواند بر نحوه بیان ژن‌ها تأثیر بگذارد. علاوه بر این، عشق، تربیت و محیطی که شما برای فرزندتان فراهم می‌کنید، شخصیت و هویت او را بسیار بیشتر از ژنتیک شکل می‌دهد.

2. آیا اهداکننده می‌تواند بعداً ادعایی نسبت به کودک داشته باشد؟

خیر. قبل از شروع فرآیند، تمام اسناد حقوقی لازم در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود که در آن اهداکننده به طور کامل و بدون قید و شرط، تمامی حقوق خود را سلب می‌کند. این اسناد تضمین می‌کنند که هیچ‌گونه ادعای قانونی یا عاطفی در آینده از سوی اهداکننده امکان‌پذیر نخواهد بود.

3. تفاوت بین اهدای تخمک و اهدای جنین چیست؟

در اهدای تخمک، فقط تخمک از یک فرد ثالث گرفته می‌شود و با اسپرم همسر گیرنده لقاح می‌یابد. در نتیجه، کودک از نظر ژنتیکی با پدر خود مرتبط است. اما در اهدای جنین، یک جنین کامل (که از لقاح تخمک و اسپرم اهدایی تشکیل شده) به رحم زن منتقل می‌شود و کودک از نظر ژنتیکی با هیچ‌یک از والدین گیرنده ارتباطی ندارد.

4. آیا می‌توان جنسیت جنین را در فرآیند اهدای تخمک تعیین کرد؟

بله. با استفاده از تکنیک تشخیص ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی (PGD/PGS)، می‌توان کروموزوم‌های جنین‌ها را قبل از انتقال به رحم بررسی کرد. این کار علاوه بر تعیین جنسیت، به شناسایی جنین‌های سالم از نظر کروموزومی کمک کرده و درصد موفقیت بارداری را افزایش می‌دهد.

5. آیا بهتر است از تخمک تازه استفاده شود یا تخمک فریز شده (منجمد)؟

هر دو روش موفقیت بالایی دارند. استفاده از تخمک تازه (سیکل Fresh) نیازمند همزمان‌سازی چرخه‌های اهداکننده و گیرنده است. استفاده از تخمک‌های فریز شده (که از بانک تخمک تهیه می‌شوند) انعطاف‌پذیری بیشتری در زمان‌بندی دارد و فرآیند را برای گیرنده ساده‌تر می‌کند. درصد موفقیت هر دو روش در مراکز پیشرفته تقریباً مشابه است و انتخاب بین این دو به شرایط مرکز درمانی و ترجیح زوجین بستگی دارد.

جمع‌بندی: گامی مطمئن به سوی مادری

فرآیند اهدای تخمک ممکن است در نگاه اول مسیری پر از چالش‌های پزشکی، مالی و عاطفی به نظر برسد. اما با نگاهی عمیق‌تر، این روش یک پنجره روشن و پر امید برای زوج‌هایی است که پیش از این با ناامیدی مواجه بوده‌اند. از درمان یائسگی زودرس گرفته تا امکان بارداری در سنین بالا، این تکنولوژی مرزهای فرزندآوری را جابجا کرده است. کلید موفقیت در این مسیر، انتخاب یک مرکز درمانی معتبر، دریافت مشاوره کامل و آگاهی از تمام مراحل قانونی و شرعی است.

اگرچه کودک حاصل از این روش از نظر ژنتیکی با مادر گیرنده ارتباطی ندارد، اما پیوند عمیق بارداری، زایمان و پرورش، پیوندی ناگسستنی و سرشار از عشق مادری ایجاد می‌کند. با درک دقیق شرایط اهدای تخمک، برآورد هزینه دریافت تخمک اهدایی و اعتماد به تیم پزشکی، می‌توانید این مسیر را با اطمینان و آرامش طی کرده و شانس خود را برای در آغوش گرفتن فرزندتان به حداکثر برسانید.