درصد موفقیت رحم اجاره ای چقدر است؟ (عوامل موثر و آمار)

حسین واثقی آبان 07، 1404

برای زوج‌هایی که با چالش‌های پیچیده ناباروری، به ویژه مشکلات رحمی، روبرو هستند، رحم اجاره‌ای یا رحم جایگزین، پنجره‌ای نو از امید را باز می‌کند. اما پیش از قدم گذاشتن در این مسیر حساس، اولین و مهم‌ترین سوالی که ذهن را درگیر می‌کند این است: درصد موفقیت رحم اجاره ای واقعاً چقدر است؟ پاسخ به این سوال یک عدد ثابت نیست، بلکه به مجموعه‌ای از متغیرهای کلیدی بستگی دارد که درک آن‌ها، انتظارات شما را واقع‌بینانه کرده و به تصمیم‌گیری آگاهانه کمک می‌کند.

این مقاله به طور جامع به این پرسش می‌پردازد که شانس موفقیت با رحم جایگزین چقدر است و چه عواملی این شانس را افزایش یا کاهش می‌دهند. از کیفیت جنین و سلامت مادر جایگزین گرفته تا تخصص مرکز ناباروری، تمام فاکتورهای تعیین‌کننده را بررسی می‌کنیم.

آمار کلی موفقیت رحم جایگزین

به طور کلی، درصد موفقیت رحم اجاره ای به ازای هر چرخه انتقال جنین، به طور میانگین بین 50 تا 70 درصد برای بارداری بالینی (مشاهده ساک حاملگی و ضربان قلب در سونوگرافی) تخمین زده می‌شود. نرخ تولد زنده (Live Birth Rate) که مهم‌ترین شاخص موفقیت است، کمی پایین‌تر و در حدود 40 تا 60 درصد به ازای هر انتقال است. این آمار به مراتب بالاتر از میانگین موفقیت در چرخه‌های استاندارد IVF است، زیرا دو متغیر اصلی (تخمک و رحم) در بهترین حالت خود انتخاب می‌شوند.

مهم است بدانید که این ارقام، میانگین هستند. موفقیت نهایی شما می‌تواند بسیار بالاتر یا پایین‌تر از این محدوده باشد. عوامل موثر بر موفقیت رحم اجاره ای تعیین‌کننده این موضوع هستند که شما در کجای این طیف آماری قرار می‌گیرید. در ادامه، این عوامل را به تفصیل بررسی می‌کنیم.

1. کیفیت جنین: مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده

مهم‌ترین فاکتور در موفقیت هر نوع درمان IVF، از جمله رحم جایگزین، کیفیت جنین است. یک جنین سالم و با پتانسیل بالا برای لانه‌گزینی، سنگ بنای یک بارداری موفق است. کیفیت جنین خود به دو عامل اصلی بستگی دارد:

• سن زن (مادر ژنتیکی) و کیفیت تخمک

سن زن در زمان تشکیل جنین، قدرتمندترین پیش‌بینی‌کننده کیفیت جنین است. با افزایش سن، به ویژه پس از 35 سالگی، کیفیت و کمیت تخمک‌ها به طور طبیعی کاهش می‌یابد. تخمک‌های مسن‌تر، احتمال بیشتری برای داشتن ناهنجاری‌های کروموزومی (آنیوپلوئیدی) دارند. این ناهنجاری‌ها دلیل اصلی شکست لانه‌گزینی، سقط‌های زودهنگام و برخی نقایص مادرزادی هستند.

• • زیر 35 سال: جنین‌های حاصل از تخمک زنان زیر 35 سال، بالاترین پتانسیل را برای ایجاد بارداری موفق دارند.
  • بین 35 تا 40 سال: شانس موفقیت کاهش می‌یابد اما همچنان قابل قبول است.
  • بالای 40 سال: درصد موفقیت رحم اجاره ای با استفاده از تخمک‌های خود زن، به شدت کاهش می‌یابد. در این موارد، استفاده از تخمک اهدایی می‌تواند شانس موفقیت را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.

• کیفیت اسپرم

اگرچه تاثیر کیفیت اسپرم به اندازه کیفیت تخمک پررنگ نیست، اما همچنان نقش مهمی در تشکیل یک جنین سالم دارد. اسپرم‌هایی با DNA آسیب‌دیده (DNA Fragmentation بالا) می‌توانند منجر به تشکیل جنین‌هایی با کیفیت پایین شوند که توانایی رشد و لانه‌گزینی مناسبی ندارند. انجام آزمایش آنالیز اسپرم و در صورت لزوم، تست‌های تکمیلی مانند DFI، برای ارزیابی این فاکتور ضروری است.

2. سلامت مادر جایگزین: میزبان بارداری

پس از جنین باکیفیت، دومین عامل حیاتی، سلامت مادر جایگزین است. او میزبانی است که باید به مدت 9 ماه، جنین را در رحم خود پرورش دهد. انتخاب یک فرد مناسب به عنوان مادر جایگزین، شانس موفقیت با رحم جایگزین چقدر است را مستقیماً تحت تاثیر قرار می‌دهد.

سن مادر جایگزین

سن ایده‌آل برای یک مادر جایگزین معمولاً بین 21 تا 40 سال در نظر گرفته می‌شود. زنان در این بازه سنی، معمولاً از سلامت عمومی بهتری برخوردارند، رحم آن‌ها پذیرای جنین است و خطر عوارض بارداری مانند فشار خون بالا یا دیابت بارداری در آن‌ها کمتر است. سن مادر جایگزین یک فاکتور کلیدی در ارزیابی‌های اولیه است.

سابقه بارداری موفق

یکی از مهم‌ترین معیارها برای انتخاب مادر جایگزین، داشتن حداقل یک بارداری موفق و بدون عارضه در گذشته است. این سابقه نشان می‌دهد که رحم او توانایی حمل و به دنیا آوردن یک نوزاد سالم را دارد. فردی که سابقه سقط مکرر، زایمان زودرس یا پره‌اکلامپسی داشته باشد، گزینه مناسبی برای این فرآیند نیست.

سلامت جسمی و سبک زندگی

مادر جایگزین باید تحت ارزیابی‌های پزشکی کامل قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که هیچ بیماری زمینه‌ای (مانند دیابت کنترل‌نشده، بیماری‌های خودایمنی یا فشار خون بالا) که بتواند سلامت بارداری را به خطر اندازد، وجود ندارد. همچنین، سبک زندگی او بسیار مهم است. او باید غیرسیگاری باشد، از الکل و مواد مخدر استفاده نکند و شاخص توده بدنی (BMI) سالمی داشته باشد.

3. آمادگی رحم: بستر لانه‌گزینی

حتی با وجود بهترین جنین و سالم‌ترین مادر جایگزین، اگر رحم برای پذیرش جنین آماده نباشد، بارداری اتفاق نمی‌افتد. آمادگی رحم از طریق یک پروتکل دارویی دقیق ایجاد می‌شود.

ضخامت و الگوی آندومتر

پزشک با تجویز داروهای استروژن و پروژسترون، لایه داخلی رحم (آندومتر) مادر جایگزین را برای پذیرش جنین آماده می‌کند. ضخامت آندومتر از طریق سونوگرافی‌های مکرر اندازه‌گیری می‌شود. ضخامت ایده‌آل معمولاً بالای 7 یا 8 میلی‌متر با یک الگوی سه خطی (Trilaminar Pattern) در سونوگرافی است. این الگو نشان‌دهنده یک آندومتر پذیرا و آماده برای لانه‌گزینی است.

پنجره لانه‌گزینی (Window of Implantation)

یک بازه زمانی بسیار کوتاه (حدود 12 تا 24 ساعت) در چرخه قاعدگی وجود دارد که به آن “پنجره لانه‌گزینی” می‌گویند. در این بازه، رحم در پذیراترین حالت خود برای جنین قرار دارد. زمان‌بندی دقیق مصرف پروژسترون و انتقال جنین برای هدف قرار دادن این پنجره، یکی از عوامل موثر بر موفقیت رحم اجاره ای است و به تخصص بالای تیم پزشکی بستگی دارد.

4. تخصص مرکز ناباروری و کیفیت آزمایشگاه

انتخاب یک مرکز درمان ناباروری معتبر با یک تیم پزشکی و جنین‌شناسی مجرب، نقشی حیاتی در افزایش درصد موفقیت رحم اجاره ای دارد.

• تخصص پزشک: تجربه پزشک در مدیریت چرخه‌های رحم جایگزین، تنظیم دقیق پروتکل‌های دارویی و انجام یک انتقال جنین نرم و بی‌نقص، بسیار مهم است.
• کیفیت آزمایشگاه جنین‌شناسی: شرایط آزمایشگاه، مهارت جنین‌شناسان در انتخاب بهترین جنین، و تکنیک‌های انجماد و ذوب جنین (در صورت استفاده از جنین فریز)، تأثیر مستقیمی بر بقای جنین و شانس موفقیت دارد. یک آزمایشگاه پیشرفته می‌تواند مقایسه موفقیت رحم جایگزین با IVF را به نفع رحم جایگزین تغییر دهد.
• هماهنگی تیم: فرآیند رحم جایگزین نیازمند هماهنگی دقیق بین زوجین، مادر جایگزین و تیم درمانی است. یک مرکز سازمان‌یافته با یک هماهنگ‌کننده (Coordinator) اختصاصی، این فرآیند پیچیده را به آرامی مدیریت می‌کند.

5. سایر عوامل موثر بر شانس موفقیت

علاوه بر چهار عامل اصلی فوق، فاکتورهای دیگری نیز می‌توانند بر نتیجه نهایی تأثیر بگذارند.

تعداد جنین انتقالی

انتقال بیش از یک جنین (معمولاً دو جنین) می‌تواند شانس بارداری را افزایش دهد، اما همزمان خطر بارداری چندقلویی را نیز به همراه دارد. بارداری‌های دوقلویی یا چندقلویی با ریسک بالاتری از عوارضی مانند زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و پره‌اکلامپسی همراه هستند. امروزه، با پیشرفت تکنیک‌ها، بسیاری از مراکز بر انتقال یک جنین با کیفیت بالا (Single Embryo Transfer) تمرکز می‌کنند تا این خطرات را کاهش دهند.

میزان موفقیت در انتقال اول

میزان موفقیت در انتقال اول به طور کلی بالا است، اما نباید از شکست در تلاش اول ناامید شد. گاهی اوقات، حتی با وجود بهترین شرایط، لانه‌گزینی اتفاق نمی‌افتد. شانس موفقیت تجمعی (Cumulative Success Rate) پس از دو یا سه بار انتقال جنین، به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد و می‌تواند به بالای 80 تا 90 درصد برسد.

استفاده از تکنیک‌های کمکی

• آزمایش ژنتیکی جنین (PGT-A): این آزمایش به جنین‌شناسان اجازه می‌دهد تا جنین‌ها را از نظر کروموزومی غربالگری کرده و سالم‌ترین جنین را برای انتقال انتخاب کنند. PGT-A می‌تواند شانس لانه‌گزینی را افزایش داده و خطر سقط را کاهش دهد، به ویژه برای زنانی که سن بالاتری دارند.
• هچینگ کمکی (Assisted Hatching): در این تکنیک، یک شکاف کوچک در پوسته خارجی جنین (زونا پلوسیدا) ایجاد می‌شود تا به خروج آن از پوسته و لانه‌گزینی در دیواره رحم کمک کند. این روش ممکن است برای جنین‌های فریز شده یا در موارد خاص دیگر مفید باشد.

سوالات متداول (FAQ) در مورد درصد موفقیت رحم اجاره ای

1. آیا شانس موفقیت با جنین فریز شده کمتر از جنین تازه است؟

خیر. با تکنیک‌های انجماد پیشرفته امروزی مانند “ویتروفیکاسیون” (انجماد شیشه‌ای)، میزان بقای جنین‌ها پس از ذوب شدن بسیار بالاست (بیش از 95٪). مطالعات متعدد نشان داده‌اند که درصد موفقیت رحم اجاره ای با استفاده از جنین‌های فریز شده، هیچ تفاوتی با جنین‌های تازه ندارد و در برخی موارد حتی ممکن است به دلیل آمادگی بهتر رحم، کمی بالاتر نیز باشد.

2. اگر انتقال اول ناموفق بود، چقدر باید برای انتقال بعدی صبر کنیم؟

معمولاً پس از یک انتقال ناموفق، توصیه می‌شود حداقل یک تا دو چرخه قاعدگی به بدن مادر جایگزین استراحت داده شود. این زمان به رحم اجازه می‌دهد تا به حالت عادی بازگردد و از نظر روانی نیز به همه طرفین فرصت بازیابی می‌دهد. پزشک شما بهترین زمان‌بندی را بر اساس شرایط خاص شما تعیین خواهد کرد.

3. آیا سبک زندگی زوجین ژنتیکی (صاحبان جنین) تاثیری بر موفقیت دارد؟

سبک زندگی زوجین ژنتیکی در زمان تشکیل جنین بسیار مهم است. رژیم غذایی سالم، وزن مناسب، عدم مصرف سیگار و الکل، و مدیریت استرس توسط هر دو (مرد و زن) می‌تواند به تولید تخمک و اسپرم با کیفیت‌تر و در نتیجه جنین سالم‌تر کمک کند. اما پس از تشکیل و انجماد جنین، سبک زندگی آن‌ها دیگر تاثیری بر نتیجه انتقال به رحم جایگزین ندارد.

4. آمار موفقیت رحم اجاره ای در ایران چگونه است؟

آمار موفقیت در ایران در مراکز پیشرفته ناباروری، قابل رقابت با بهترین مراکز دنیاست. به لطف تخصص بالای پزشکان و جنین‌شناسان ایرانی، نرخ موفقیت بارداری بالینی در هر چرخه انتقال معمولاً در همان محدوده 50 تا 70 درصد گزارش می‌شود. انتخاب یک مرکز معتبر و با سابقه، کلید دستیابی به این نتایج مطلوب است.

جمع‌بندی

در پاسخ به این سوال که درصد موفقیت رحم اجاره ای چقدر است؟، باید گفت این میزان یک عدد ثابت نیست، بلکه نتیجه برهم‌کنش چندین عامل کلیدی است. موفقیت این روش درمانی، مانند یک زنجیره است که هر حلقه آن باید قوی باشد. قوی‌ترین حلقه‌ها شامل کیفیت جنین (که عمدتاً به سن مادر ژنتیکی وابسته است) و سلامت مادر جایگزین و آمادگی رحم او می‌شود. اگر جنین شما از نظر ژنتیکی سالم باشد و مادر جایگزین شما جوان، سالم و با سابقه بارداری موفق باشد، شانس شما برای رسیدن به یک بارداری موفق و تولد نوزاد سالم در همان تلاش اول بسیار بالاست.

انتخاب یک مرکز درمانی پیشرفته با تخصص مرکز ناباروری بالا و یک آزمایشگاه جنین‌شناسی قوی، حلقه دیگر این زنجیره است که می‌تواند تمام قطعات پازل را به درستی کنار هم بچیند. در نهایت، با درک این عوامل و مشورت با تیم پزشکی خود، می‌توانید با دیدی واقع‌بینانه و امیدوارانه در این مسیر قدم بگذارید و شانس خود را برای در آغوش گرفتن فرزندتان به حداکثر برسانید.