راهنمای جامع فریز تخمک | مراحل، هزینه و بهترین سن
عرفان زارع
مهر 26، 1404
فریز کردن تخمک یا انجماد اووسیت (Oocyte Cryopreservation)، یک تکنولوژی پیشرفته پزشکی است که به زنان این امکان را می‌دهد تا با ذخیره تخمک‌های سالم خود در سنین جوانی، شانس بارداری در آینده را برای خود حفظ کنند. این فرآیند، که نوعی حفظ باروری برای آینده محسوب می‌شود، در واقع یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه بر سلامت باروری است و به زنان اجازه می‌دهد تا کنترل بیشتری بر زمان‌بندی بچه‌دار شدن خود داشته باشند، بدون آنکه نگران کاهش طبیعی کیفیت و کمیت تخمک‌ها با افزایش سن باشند.
این روش که زمانی تنها یک گزینه برای بیماران سرطانی پیش از شروع شیمی‌درمانی بود، امروزه به یک انتخاب رایج برای زنانی تبدیل شده است که به دلایل شخصی، تحصیلی یا شغلی، تأخیر در ازدواج و فرزندآوری را انتخاب کرده‌اند. با استفاده از تکنیک‌های نوین انجماد، تخمک‌ها در بهترین وضعیت کیفی خود نگهداری می‌شوند تا هر زمان که فرد برای مادر شدن آماده بود، بتواند از آن‌ها برای تشکیل یک جنین سالم استفاده کند.
فریز کردن تخمک چیست و چگونه کار می‌کند؟
فریز کردن تخمک فرآیندی است که طی آن، تخمک‌های بالغ یک زن از تخمدان‌هایش جمع‌آوری، منجمد و برای استفاده در آینده ذخیره می‌شوند. هدف اصلی این است که کیفیت تخمک در سنین پایین، که در بالاترین حد خود قرار دارد، برای سال‌های بعد حفظ شود. زمانی که زن تصمیم به بارداری می‌گیرد، این تخمک‌های منجمد شده ذوب، با اسپرم لقاح داده شده و جنین حاصل به رحم او منتقل می‌شود.
این فرآیند از طریق تکنیکی به نام تکنیک ویتروفیکاسیون (Vitrification) یا انجماد شیشه‌ای انجام می‌شود. در این روش فوق سریع، تخمک‌ها در کسری از ثانیه منجمد می‌شوند که این کار از تشکیل کریستال‌های یخ در داخل سلول تخمک جلوگیری می‌کند. کریستال‌های یخ می‌توانند به ساختار ظریف تخمک آسیب برسانند، بنابراین ویتروفیکاسیون درصد موفقیت بعد از ذوب را به شدت افزایش داده و امروزه به عنوان استاندارد طلایی در انجماد تخمک شناخته می‌شود.
چه کسانی باید تخمک فریز کنند؟
تصمیم برای فریز کردن تخمک یک تصمیم کاملاً شخصی است، اما این روش برای گروه‌های خاصی از زنان می‌تواند یک گزینه حیاتی و بسیار مفید باشد.
1. زنان مبتلا به بیماری‌های خاص
- بیماران سرطانی: شیمی‌درمانی و رادیوتراپی می‌توانند به تخمدان‌ها آسیب جدی وارد کرده و باعث ناباروری دائمی شوند. فریز کردن تخمک پیش از شروع درمان، به این زنان امید می‌دهد که پس از بهبودی بتوانند طعم مادر شدن را بچشند.
- بیماری‌های خودایمنی: برخی بیماری‌ها مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید و داروهای مورد استفاده برای درمان آن‌ها می‌توانند بر عملکرد تخمدان تأثیر منفی بگذارند.
- جراحی‌های لگنی: زنانی که نیاز به جراحی‌های وسیع لگنی دارند که ممکن است به تخمدان‌هایشان آسیب بزند.
2. انجماد اجتماعی تخمک (Social Egg Freezing)
این اصطلاح برای زنانی به کار می‌رود که دلیل پزشکی برای انجماد تخمک ندارند، اما به دلایل اجتماعی، شخصی یا شغلی تصمیم به تعویق بارداری می‌گیرند.
- تأخیر در ازدواج یا پیدا نکردن شریک مناسب: بسیاری از زنان تا زمان پیدا کردن شریک زندگی مناسب، ترجیح می‌دهند قدرت باروری خود را حفظ کنند.
- تمرکز بر تحصیل و شغل: زنانی که در مسیر پیشرفت تحصیلی یا شغلی قرار دارند و فعلاً آمادگی مادر شدن را ندارند.
- عدم آمادگی روحی یا مالی: زنانی که احساس می‌کنند در حال حاضر شرایط روحی یا اقتصادی لازم برای بزرگ کردن یک فرزند را ندارند.
3. سابقه خانوادگی یائسگی زودرس
زنانی که مادر یا خواهرشان دچار یائسگی زودرس (قبل از 40 سالگی) شده‌اند، در معرض خطر بیشتری برای کاهش سریع ذخیره تخمدان قرار دارند. فریز کردن تخمک به آن‌ها این فرصت را می‌دهد که پیش از تحلیل رفتن کامل تخمک‌ها، برای آینده خود چاره‌اندیشی کنند.
بهترین سن برای فریز کردن تخمک چه زمانی است؟
بهترین سن برای فریز کردن تخمک اواخر دهه 20 و اوایل دهه 30 زندگی (یعنی قبل از 35 سالگی) است. در این بازه سنی، زنان هم از نظر کمیت (تعداد) و هم از نظر کیفیت، بهترین تخمک‌ها را دارند.
- قبل از 35 سالگی: در این سنین، می‌توان با یک یا دو دوره تحریک تخمدان، تعداد کافی تخمک با کیفیت بالا جمع‌آوری کرد. احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی در تخمک‌ها کمتر است و شانس تشکیل جنین سالم در آینده بالاتر خواهد بود.
- بین 35 تا 38 سالگی: هنوز یک گزینه خوب محسوب می‌شود، اما ممکن است برای به دست آوردن تعداد مشابهی تخمک با کیفیت، به تعداد چرخه‌های تحریک بیشتری نیاز باشد.
- بعد از 40 سالگی: اگرچه فریز کردن تخمک از نظر فنی امکان‌پذیر است، اما میزان موفقیت به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. در این سن، هم تعداد تخمک‌ها کمتر است و هم درصد بالایی از آن‌ها دارای ناهنجاری‌های ژنتیکی هستند. با این حال، هنوز هم می‌تواند از نداشتن هیچ گزینه‌ای بهتر باشد.
مراحل فریز کردن تخمک به زبان ساده
فرآیند انجماد تخمک شباهت زیادی به مراحل اولیه IVF (لقاح آزمایشگاهی) دارد و معمولاً حدود دو هفته طول می‌کشد.
مرحله 1: مشاوره و ارزیابی
اولین قدم، مراجعه به یک متخصص ناباروری است. پزشک با انجام سونوگرافی و آزمایش خون (به‌ویژه آزمایش هورمون AMH) ذخیره تخمدانی شما را ارزیابی کرده و بهترین پروتکل درمانی را برایتان طراحی می‌کند.
مرحله 2: تحریک تخمدان
شما برای حدود 8 تا 14 روز، داروهای هورمونی محرک تخمک گذاری (معمولاً به صورت تزریق زیرجلدی) دریافت می‌کنید. این داروها تخمدان‌ها را تحریک می‌کنند تا به جای یک تخمک (مانند چرخه طبیعی)، چندین فولیکول را به صورت همزمان رشد دهند. در این دوره، شما باید چند بار برای سونوگرافی و نظارت بر رشد فولیکول‌ها به کلینیک مراجعه کنید.
مرحله 3: عمل پانکچر (تخمک‌کشی)
وقتی فولیکول‌ها به اندازه کافی رشد کردند، یک تزریق نهایی (معمولاً hCG) برای بلوغ نهایی تخمک‌ها انجام می‌شود. حدود 36 ساعت بعد، فرآیند پانکچر یا تخمک‌کشی انجام خواهد شد. این یک عمل سرپایی کوتاه (حدود 15-20 دقیقه) است که تحت بیهوشی سبک یا آرام‌بخش عمیق صورت می‌گیرد. پزشک با هدایت سونوگرافی واژینال، یک سوزن نازک را از دیواره واژن عبور داده و مایع داخل فولیکول‌ها (که حاوی تخمک است) را تخلیه می‌کند.
مرحله 4: انجماد تخمک‌ها
تخمک‌های جمع‌آوری شده بلافاصله به آزمایشگاه جنین‌شناسی منتقل می‌شوند. جنین‌شناس تخمک‌های بالغ و سالم را شناسایی کرده و با استفاده از تکنیک ویتروفیکاسیون، آن‌ها را منجمد می‌کند. سپس تخمک‌ها در تانک‌های نیتروژن مایع در دمای 196- درجه سانتی‌گراد برای مدت نامحدود نگهداری می‌شوند.
هزینه فریز تخمک چقدر است؟
هزینه فریز تخمک چقدر است؟ این یکی از اولین سوالاتی است که ذهن متقاضیان را به خود مشغول می‌کند. هزینه این فرآیند به عوامل متعددی بستگی دارد و می‌تواند در مراکز مختلف، متفاوت باشد.
هزینه کل معمولاً به چند بخش تقسیم می‌شود:
- هزینه داروها: داروهای هورمونی تحریک تخمدان بخش قابل توجهی از هزینه را تشکیل می‌دهند.
- هزینه فرآیند درمانی: شامل ویزیت‌ها، سونوگرافی‌ها، آزمایش‌های خون، هزینه اتاق عمل و دستمزد تیم پزشکی برای عمل پانکچر.
- هزینه آزمایشگاه و انجماد: شامل هزینه فرآیند انجماد تخمک‌ها توسط جنین‌شناس.
- هزینه نگهداری سالانه: پس از انجماد، برای نگهداری تخمک‌ها در بانک تخمک، باید سالانه مبلغی پرداخت شود.
برای اطلاع از هزینه دقیق، بهتر است به صورت مستقیم با چند مرکز معتبر درمان ناباروری تماس گرفته و مشاوره دریافت کنید. برخی مراکز ممکن است پکیج‌های درمانی با قیمت‌های مشخص ارائه دهند.
سوالات متداول در مورد اهدای تخمک
1. آیا فریز کردن تخمک موفقیت بارداری در آینده را تضمین می‌کند؟
خیر، تضمینی وجود ندارد. موفقیت به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله سن شما در زمان فریز کردن، تعداد و کیفیت تخمک‌های منجمد شده و کیفیت اسپرم در زمان لقاح. با این حال، این روش شانس بارداری شما را در سنین بالاتر به شدت افزایش می‌دهد و بهترین شانس موجود در مقایسه با استفاده از تخمک‌های تازه در همان سن است.
2. برای یک شانس بارداری خوب، به چند تخمک منجمد نیاز دارم؟
این عدد به سن شما بستگی دارد. به عنوان یک قاعده کلی، برای زنان زیر 35 سال، فریز کردن حدود 15 تا 20 تخمک بالغ شانس بالایی (حدود 70-80 درصد) برای حداقل یک تولد زنده ایجاد می‌کند. برای زنان مسن‌تر، به دلیل کیفیت پایین‌تر تخمک‌ها، ممکن است به تعداد بیشتری تخمک نیاز باشد.
3. آیا فریز کردن تخمک عوارض جانبی یا خطری دارد؟
عوارض جانبی داروها معمولاً خفیف و موقتی هستند و شامل نفخ، سردرد و نوسانات خلقی می‌شوند. خطر اصلی، سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) است که در آن تخمدان‌ها به داروها واکنش شدیدی نشان می‌دهند. امروزه با پروتکل‌های درمانی نوین، این خطر به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. خود عمل پانکچر نیز یک عمل کم‌خطر است و عوارض جدی مانند خونریزی یا عفونت بسیار نادر هستند.
4. آیا نوزادان متولد شده از تخمک‌های فریز شده سالم هستند؟
بله. تحقیقات گسترده تاکنون هیچ افزایشی در نرخ نقایص مادرزادی یا مشکلات رشدی در کودکانی که از تخمک‌های منجمد (با روش ویتروفیکاسیون) متولد شده‌اند، در مقایسه با نوزادان حاصل از IVF با تخمک تازه نشان نداده است. این روش یک تکنولوژی امن و اثبات‌شده محسوب می‌شود.
جمع‌بندی
فریز کردن تخمک دیگر یک رویای دور از دسترس یا یک روش صرفاً پزشکی برای بیماران خاص نیست؛ بلکه یک ابزار قدرتمند برای توانمندسازی زنان در مدیریت آینده باروری‌شان است. این تکنولوژی به زنان این آرامش خاطر را می‌دهد که می‌توانند بدون فشار اجتماعی یا تیک‌تاک ساعت بیولوژیکی، مسیر زندگی خود را دنبال کنند و در زمان مناسب، شانس خود را برای مادر شدن به حداکثر برسانند. درک مراحل فریز کردن تخمک، انتخاب بهترین سن برای فریز کردن تخمک و آگاهی از هزینه‌ها، به شما کمک می‌کند تا تصمیمی آگاهانه و متناسب با شرایط زندگی خود بگیرید. این یک سرمایه‌گذاری روی باارزش‌ترین دارایی شما، یعنی قدرت باروری‌تان است.
