فریز تخمک چیست؟ | راهنمای کامل حفظ باروری برای آینده

عرفان زارع مهر 15، 1404

در دنیای امروز، زنان بیش از هر زمان دیگری کنترل زندگی حرفه‌ای، تحصیلی و شخصی خود را در دست دارند. با این حال، تیک‌تاک ساعت بیولوژیک بدن همچنان یک واقعیت انکارناپذیر است. بسیاری از زنان به دلایل مختلف، از جمله تمرکز بر شغل، ادامه تحصیل، یافتن شریک زندگی مناسب یا مواجهه با شرایط پزشکی خاص، تصمیم می‌گیرند بارداری را به تعویق بیندازند. اینجاست که فناوری مدرن با ارائه یک راه‌حل هوشمندانه به نام فریز تخمک (حفظ باروری)، به کمک می‌آید تا این دغدغه بزرگ را مدیریت کند.

فریز تخمک یا کرایوپرزرویشن اووسیت (Oocyte Cryopreservation)، فرآیندی است که به زنان این فرصت را می‌دهد تا تخمک‌های جوان و سالم خود را برای استفاده در آینده منجمد و ذخیره کنند. این کار به نوعی زمان را برای باروری شما متوقف می‌کند و به شما اجازه می‌دهد تا با خیال راحت‌تر برای آینده خود برنامه‌ریزی کنید، بدون آنکه نگران کاهش کیفیت و کمیت تخمک‌ها با افزایش سن باشید. این مقاله یک راهنمای جامع برای درک کامل مراحل، مزایا، هزینه فریز تخمک و شانس موفقیت این روش پیشرفته است.

اهمیت فریز تخمک

تصمیم برای انجماد تخمک برای آینده یک انتخاب شخصی است، اما معمولاً ریشه در یکی از دو دلیل اصلی پزشکی یا اجتماعی دارد. درک این دلایل به شما کمک می‌کند تا ببینید آیا این روش برای شرایط شما مناسب است یا خیر.

دلایل پزشکی برای حفظ باروری

برای برخی زنان، فریز تخمک یک ضرورت پزشکی برای محافظت از شانس بارداری در آینده است.

• حفظ باروری قبل از شیمی درمانی یا پرتودرمانی: درمان‌های سرطان می‌توانند به شدت به تخمدان‌ها آسیب زده و منجر به ناباروری دائمی شوند. فریز تخمک قبل از شروع این درمان‌ها، یک پنجره امید برای مادر شدن پس از بهبودی کامل باز می‌کند.
• بیماری‌های خاص: برخی بیماری‌ها مانند اندومتریوز شدید، بیماری‌های خودایمنی (مثل لوپوس) یا نیاز به جراحی‌های متعدد روی تخمدان، می‌توانند ذخیره تخمدان را کاهش دهند.
• سابقه خانوادگی یائسگی زودرس: اگر مادر یا خواهر شما دچار یائسگی زودرس (قبل از 40 سالگی) شده‌اند، شما نیز در معرض خطر بیشتری قرار دارید. انجماد تخمک می‌تواند یک بیمه‌نامه باروری برای شما باشد.

دلایل اجتماعی و شخصی برای تاخیر در بارداری

روزبه‌روز بر تعداد زنانی که به دلایل غیرپزشکی این روش را انتخاب می‌کنند، افزوده می‌شود. این دلایل که به عنوان فریز تخمک انتخابی (Elective Egg Freezing) شناخته می‌شوند، شامل موارد زیر است:

• تمرکز بر اهداف شغلی و تحصیلی: بسیاری از زنان ترجیح می‌دهند ابتدا به ثبات شغلی و تحصیلی برسند و سپس برای بچه‌دار شدن اقدام کنند.
• عدم یافتن شریک زندگی مناسب: این یکی از شایع‌ترین دلایل اجتماعی برای تاخیر در بارداری است. فریز تخمک فشار روانی ناشی از افزایش سن برای یافتن شریک را کاهش می‌دهد.
• کسب استقلال و کنترل بر آینده: این روش به زنان قدرت می‌دهد تا خودشان بهترین زمان برای مادر شدن را انتخاب کنند، نه اینکه تابع محدودیت‌های بیولوژیک باشند.

مراحل فریز تخمک چگونه است؟

فرآیند فریز تخمک شباهت زیادی به مراحل اولیه درمان IVF دارد و معمولاً طی یک دوره 2 تا 3 هفته‌ای انجام می‌شود. این فرآیند شامل چهار مرحله اصلی است.

مرحله اول: مشاوره و ارزیابی اولیه

همه چیز با یک جلسه مشاوره با متخصص زنان و زایمان یا فلوشیپ ناباروری آغاز می‌شود. در این جلسه، پزشک سوابق پزشکی شما را بررسی کرده و آزمایش‌هایی را برای ارزیابی ذخیره تخمدان شما درخواست می‌کند. این آزمایش‌ها معمولاً شامل موارد زیر است:

• آزمایش خون: برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های AMH (هورمون آنتی مولرین) و FSH. هورمون AMH بهترین شاخص برای تخمین تعداد تخمک‌های باقی‌مانده (ذخیره تخمدان) است.
• سونوگرافی واژینال: برای شمارش تعداد فولیکول‌های آنترال (AFC) که کیسه‌های حاوی تخمک‌های نابالغ هستند.

نتایج این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا دوز مناسب داروها را تعیین کرده و یک پیش‌بینی اولیه از تعداد تخمک‌های قابل برداشت به شما ارائه دهد.

مرحله دوم: تحریک تخمدان

این مرحله که حدود 10 تا 14 روز طول می‌کشد، با هدف وادار کردن تخمدان‌ها به تولید چندین تخمک بالغ به جای یک تخمک (مانند چرخه طبیعی ماهانه) انجام می‌شود.

• تزریق داروهای هورمونی: شما باید به صورت روزانه داروهای هورمونی (گنادوتروپین‌ها) را به خودتان تزریق کنید. این تزریقات زیرجلدی هستند و با یک سرنگ بسیار نازک (شبیه سرنگ انسولین) انجام می‌شوند که به راحتی قابل یادگیری است.
• پایش (مانیتورینگ): در طول این دوره، شما باید 3 تا 5 بار برای انجام سونوگرافی و آزمایش خون به کلینیک مراجعه کنید. پزشک با این کار رشد فولیکول‌ها را زیر نظر می‌گیرد و در صورت نیاز دوز داروها را تنظیم می‌کند.

مرحله سوم: عمل برداشت تخمک (پانکچر)

وقتی فولیکول‌ها به اندازه مناسب (معمولاً 18 تا 22 میلی‌متر) رسیدند، زمان برداشت تخمک‌ها فرا می‌رسد.

• تزریق نهایی (Trigger Shot): حدود 36 ساعت قبل از عمل، یک آمپول نهایی برای بلوغ کامل تخمک‌ها تزریق می‌شود. زمان دقیق این تزریق بسیار حیاتی است.
• عمل پانکچر: این یک عمل جراحی کوتاه و سرپایی (حدود 20 دقیقه) است که تحت بیهوشی سبک یا آرام‌بخشی وریدی انجام می‌شود. پزشک با استفاده از یک سوزن نازک که از طریق دیواره واژن و تحت هدایت سونوگرافی وارد تخمدان می‌شود، مایع داخل فولیکول‌ها (که حاوی تخمک است) را تخلیه می‌کند. شما در طول این فرآیند هیچ دردی احساس نخواهید کرد.

مرحله چهارم: انجماد تخمک با روش ویتربفیکیشن

تخمک‌های جمع‌آوری شده بلافاصله به آزمایشگاه جنین‌شناسی منتقل می‌شوند. در آنجا، جنین‌شناس تخمک‌های بالغ و سالم را شناسایی کرده و آن‌ها را برای انجماد آماده می‌کند.

• ویتربفیکیشن (Vitrification): امروزه از روش انجماد فوق سریع به نام ویتربفیکیشن استفاده می‌شود. در این تکنیک، تخمک‌ها به سرعت تا دمای 196- درجه سانتی‌گراد سرد می‌شوند. این سرعت بالا از تشکیل کریستال‌های یخ که می‌توانند به سلول تخمک آسیب بزنند، جلوگیری می‌کند.
• ذخیره‌سازی: تخمک‌های منجمد شده در تانک‌های مخصوص حاوی نیتروژن مایع برای مدت نامحدود نگهداری می‌شوند تا زمانی که شما برای استفاده از آن‌ها تصمیم بگیرید.

بهترین سن برای فریز تخمک چه زمانی است؟

بهترین سن برای فریز تخمک از نظر بیولوژیکی، اواخر دهه 20 و اوایل دهه 30 زندگی است. در این سنین، هم کیفیت و هم کمیت تخمک‌ها در بالاترین سطح خود قرار دارد. فریز کردن تخمک در این بازه سنی، بالاترین شانس بارداری با تخمک فریز شده را در آینده برای شما به ارمغان می‌آورد.

با این حال، بسیاری از زنان در اواسط تا اواخر دهه 30 خود به فکر این کار می‌افتند. اگرچه کیفیت و کمیت تخمک‌ها پس از 35 سالگی با شیب تندتری کاهش می‌یابد، اما فریز تخمک در سن 35 تا 38 سالگی نیز همچنان یک گزینه بسیار ارزشمند است. انجام این کار پس از 40 سالگی نیز ممکن است، اما باید توجه داشت که برای دستیابی به شانس معقول بارداری، ممکن است به تعداد بیشتری تخمک (و در نتیجه احتمالاً چندین سیکل برداشت) نیاز باشد.

شانس بارداری با تخمک فریز شده چقدر است؟

شانس بارداری با تخمک فریز شده به دو عامل کلیدی بستگی دارد:

1. سن شما در زمان فریز کردن تخمک: این مهم‌ترین عامل است. هرچه جوان‌تر باشید، تخمک‌های شما سالم‌تر هستند و شانس بیشتری برای تبدیل شدن به یک جنین سالم و در نهایت یک نوزاد زنده دارند.
2. تعداد تخمک‌های فریز شده: هر تخمک فریز شده شانس تبدیل شدن به نوزاد را ندارد. بنابراین، هرچه تعداد تخمک‌های باکیفیت بیشتری ذخیره کنید، شانس کلی شما بالاتر می‌رود.

به طور کلی، توصیه می‌شود زنان زیر 38 سال حداقل 10 تا 15 تخمک بالغ را فریز کنند تا به یک شانس بارداری منطقی (حدود 60-70 درصد) در آینده دست یابند. برای زنان مسن‌تر، این تعداد به 20 تا 30 تخمک افزایش می‌یابد. مهم است که انتظارات واقع‌بینانه‌ای داشته باشید؛ فریز تخمک یک بیمه‌نامه است، نه یک ضمانت‌نامه قطعی برای بارداری.

هزینه فریز تخمک در سال 1404

هزینه فریز تخمک یک فاکتور مهم در تصمیم‌گیری است. این هزینه به چند بخش تقسیم می‌شود:

• هزینه مشاوره و آزمایش‌های اولیه: شامل ویزیت پزشک، آزمایش‌های هورمونی و سونوگرافی.
• هزینه داروها: این بخش یکی از پرهزینه‌ترین قسمت‌هاست و بسته به دوز مورد نیاز شما متغیر است.
• هزینه عمل پانکچر و انجماد: شامل دستمزد تیم پزشکی (جراح و متخصص بیهوشی)، هزینه اتاق عمل و هزینه فرآیند ویتربفیکیشن در آزمایشگاه.
• هزینه نگهداری سالانه: پس از انجماد، شما باید سالانه مبلغی را برای نگهداری تخمک‌های خود در بانک تخمک پرداخت کنید.

هزینه‌ها بسته به کلینیک، شهر و پروتکل درمانی شما متفاوت است. توصیه می‌شود پیش از شروع فرآیند، یک برآورد هزینه شفاف و کامل از مرکز درمانی مورد نظر خود دریافت کنید. برخی بیمه‌های تکمیلی ممکن است بخشی از هزینه‌ها را (به خصوص در موارد پزشکی مانند حفظ باروری قبل از شیمی درمانی) پوشش دهند.

سوالات متداول در مورد فریز تخمک

1. آیا فرآیند فریز تخمک دردناک است؟

مرحله تزریق داروها ممکن است کمی ناراحتی موضعی ایجاد کند. خود عمل برداشت تخمک (پانکچر) به دلیل انجام تحت بیهوشی، کاملاً بدون درد است. پس از عمل ممکن است درد خفیفی شبیه به دردهای قاعدگی داشته باشید که با مسکن‌های معمولی کنترل می‌شود.

2. تخمک‌های فریز شده تا چه مدت قابل نگهداری هستند؟

با استفاده از تکنیک ویتربفیکیشن، تخمک‌ها می‌توانند به طور نامحدود در نیتروژن مایع نگهداری شوند بدون آنکه کیفیتشان کاهش یابد. گزارش‌هایی از تولد نوزادان سالم از تخمک‌هایی که بیش از 10 سال منجمد بوده‌اند، وجود دارد.

3. آیا بچه‌هایی که از تخمک فریز شده متولد می‌شوند، سالم هستند؟

بله. تحقیقات گسترده نشان داده‌اند که هیچ افزایشی در خطر ناهنجاری‌های مادرزادی یا مشکلات رشدی در کودکانی که از تخمک‌های فریز شده متولد می‌شوند، در مقایسه با بارداری‌های طبیعی یا IVF با تخمک تازه، وجود ندارد.

4. بعد از فریز تخمک، چه زمانی می‌توانم برای بارداری اقدام کنم؟

زمانی که شما آماده بارداری باشید، تخمک‌ها از حالت انجماد خارج شده (گرم می‌شوند)، با اسپرم همسر یا اهداکننده لقاح داده می‌شوند (معمولاً با روش میکرواینجکشن یا ICSI) و جنین حاصل به رحم شما منتقل می‌شود. این فرآیند می‌تواند سال‌ها پس از فریز تخمک انجام شود.

جمع‌بندی

فریز تخمک (حفظ باروری) یک پیشرفت بزرگ در علم پزشکی است که به زنان این قدرت را می‌دهد تا کنترل بیشتری بر جدول زمانی باروری خود داشته باشند. این فرآیند، چه به دلیل دلایل اجتماعی برای تاخیر در بارداری و چه به عنوان یک اقدام پیشگیرانه پزشکی، یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه روی آینده شماست. با درک دقیق مراحل، انتخاب بهترین سن برای فریز تخمک و داشتن انتظارات واقع‌بینانه از شانس بارداری با تخمک فریز شده، می‌توانید با آگاهی کامل برای این سفر مهم تصمیم‌گیری کنید. این تکنولوژی به شما آرامش خاطری می‌دهد که بدانید گزینه‌های خود را برای آینده باز نگه داشته‌اید.